Μυτιλήνη (Mytilenepress) : Το πνεύμα των BRICS στην Νότια Αφρική

Η Αφρική χρειάζεται τώρα ουσιαστικά πολιτική βούληση για την καταπολέμηση των προβλημάτων υποδομών, του ελλείμματος ανθρώπινου κεφαλαίου και του θεσμικού ελλείμματος.

Στην ετήσια σύνοδο κορυφής της APEC στη Λίμα, ο σύντροφος Xi Jinping στέφθηκε ουσιαστικά βασιλιάς του Περού, ενώ ένα ζωντανό πάρτι γιόρτασε τον ολοκαίνουργιο θαλάσσιο δρόμο του μεταξιού Chancay-Shanghai, αξίας 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που διασχίζει τον Ειρηνικό.

Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερος αντίλογος στη δράση στις Ηνωμένες Πολιτείες από το να συναντηθούμε στη Νότια Αφρική, ένα μέλος των BRICS, για να συζητήσουμε την αφρικανική ενότητα σε έναν πολυπολικό κόσμο, καθώς και τις αιώνιες πληγές του ρατσισμού, του φασισμού, της ρωσοφοβίας και άλλων μορφών διάκριση. Τις συναντήσεις συντόνιζε το Διεθνές Ρωσόφιλο Κίνημα (MIR), το οποίο δεν είναι μόνο ρωσόφιλο, αλλά κυρίως πολυνουδαλόφιλο (τα πλάγια μου).

Είναι σαν να είναι μια επέκταση της αξιομνημόνευτης συνόδου κορυφής BRICS 2024 στο Καζάν .

Στο Καζάν, οι BRICS επεκτάθηκαν de facto κατά 9 μέλη, προσθέτοντας 13 μέλη εταίρους και φτάνοντας σε 22 χώρες (η Σαουδική Αραβία, μια εξαιρετικά περίπλοκη υπόθεση, παραμένει στο περιθώριο). Οι BRICS+ ξεπερνούν πλέον κατά πολύ την – φθίνουσα – επιρροή της G20, της οποίας η ετήσια σύνοδος κορυφής διεξάγεται αυτή τη στιγμή στο Ρίο, τουλάχιστον επικεντρωμένη σε κοινωνικά ζητήματα και την καταπολέμηση της φτώχειας και της πείνας, και όχι στον πόλεμο. Ωστόσο, η G7/ΝΑΤΟΙσταν, στη λαβή της κρίσης, προσπάθησε να παραβιάσει την ατζέντα.

Η πραγματική αποαποικιοποίηση ξεκινά τώρα

Για όλες τις προθέσεις και σκοπούς, και δανειζόμενοι μία από τις μεταφορές του Xi, οι BRICS+ έχουν ήδη απογειωθεί εξερευνώντας τις γραμμές μιας Νέας Παγκόσμιας Τάξης, δίκαιης και δίκαιης.

Στο Γιοχάνεσμπουργκ, η εξαιρετική αναλυτική ποιότητα των Νοτιοαφρικανών συνομιλητών, στην οποία προστέθηκαν οι συνεισφορές από το Μάλι και τη Σενεγάλη, ήταν πηγή καθαρής χαράς.

Ο τόνος ήταν ρεαλιστικός, κριτικός, ελπιδοφόρος – από τη Nomvula Mokonyane, πρόεδρο της επιτροπής διεθνών σχέσεων του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC) και ένθερμο υπερασπιστή της Παλαιστίνης/Γάζας, της Κούβας και της Δυτικής Σαχάρας, μέχρι τον πρώην υπουργό Εξωτερικών, Δρ. Nkosazana Dlamini-Zuma; από τη Sikelela Mgalagala, επιχειρηματία και απόφοιτο του Κρατικού Αγροτικού Πανεπιστημίου της Λευκορωσίας, έως τον Nonkululeko Mantula, έναν εξαιρετικά επιτυχημένο επιχειρηματία μέσων ενημέρωσης και νικητή ενός ειδικού βραβείου σε φόρουμ BRICS στο Σότσι. από τον Σενεγαλέζο Souleyman Ndiaye, αναπληρωτή γενικό γραμματέα του Διεθνούς Ρωσόφιλου Κινήματος, μέχρι τον Amadou Gambi του Μάλι· από τον βετεράνο γεωπολιτικό αναλυτή Joe Mshalla μέχρι τον πρώην διπλωμάτη Botsang Moiloa, διάδοχο της βασιλικής αριστοκρατίας της Μποτσουάνα και του Λεσότο και έναν άνθρωπο με απεριόριστη ενέργεια.

Η άνιση σε αριθμούς Αφρική εξακολουθεί να είναι μια εκπληκτική πρόταση που προκαλεί βαθύ προβληματισμό. Αυτό που θα μπορούσε να οριστεί ως η «μεγάλη πεντάδα» – η Αλγερία, η Αίγυπτος, η Νιγηρία, η Αιθιοπία και η Νότια Αφρική – αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το ήμισυ του ΑΕΠ της Αφρικής.

Τρεις από αυτούς είναι πλέον πλήρη μέλη των BRICS και οι άλλοι δύο είναι εταίροι BRICS.

Ο Andre Thomashausen, ένας δικηγόρος με έδρα την Πρετόρια, έδωσε ακόμη πιο εκπληκτικά στοιχεία.

Αφρική, με το 20% της γης του πλανήτη –στην οποία θα μπορούσαν εύκολα να «εισέλθουν» η Κίνα, η Ινδία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη– και το 30% των φυσικών πόρων του πλανήτη (συμπεριλαμβανομένων ορυκτών όπως το λίθιο), για να μην αναφέρουμε το 17% του παγκόσμιου πληθυσμός (1,3 δισεκατομμύρια άτομα), αντιπροσωπεύει μόνο το 2,8% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Το συμπέρασμα είναι αναπόφευκτο: το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα απέτυχαν επιτέλους την Αφρική. Το 2025, η Αφρική θα φιλοξενεί τουλάχιστον το 8% των φτωχών του κόσμου.

Ένα νέο παναφρικανικό μοντέλο ανάπτυξης, που απέχει πολύ από το σύστημα του Bretton Woods, είναι κάτι παραπάνω από επιβεβλημένο. Και η Ρωσία έχει όλα όσα χρειάζεται για να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο.

Καμία αφρικανική χώρα δεν έχει εφαρμόσει ή επιβάλει δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Όπως θυμάται ο Thomashausen, κατά τη διάρκεια του Οικονομικού Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης το 2023, ο Πρόεδρος Πούτιν προσφέρθηκε να δωρίσει σιτηρά σε αφρικανικές χώρες και αργότερα δεν καταδίκασε τα στρατιωτικά πραξικοπήματα στη Νότιο Αφρική, σε αντίθεση με την Αφρικανική Ένωση – κατανοώντας πλήρως την επιθυμία για αντι-αποικισμό.

Η Ρωσία αντικαθιστά στρατηγικά τη Γαλλία στη Δυτική Αφρική και υποστηρίζει σταθερά τη Συμμαχία των κρατών του Σαχέλ (Μάλι, Νίγηρας, Μπουρκίνα Φάσο).

Ο Thomashausen σημειώνει ότι παρόλο που η εμπλοκή της Ρωσίας στην Αφρική υστερεί σε σχέση με άλλες δυνάμεις, η Μόσχα κατάφερε να συγκεντρώσει σημαντική ήπια δύναμη με μόλις το 5% των κινεζικών επενδύσεων, δημιουργώντας πολιτική μόχλευση με συμφωνίες στη γεωργοβιομηχανία, την ασφάλεια, την πυρηνική ενέργεια και την εξόρυξη: « Πρακτικά έχει εξάλειψε την επιρροή της Γαλλίας. Οι προσφορές των υπηρεσιών ασφαλείας της έχουν ξεπεράσει αυτές των ΗΠΑ και της ΕΕ .»

Ανάπτυξη ενός «νέου σχεδίου»

Ένα από τα κύρια θέματα των συζητήσεων του Γιοχάνεσμπουργκ ήταν η πολιτισμική κυριαρχία της Αφρικής.

Ο ανεκτίμητος καθηγητής Zhang Weiwei του Κινεζικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Fudan επιβεβαίωσε τα «τέσσερα κακά» που πολεμά η Κίνα: τον ρατσισμό, την ισλαμοφοβία, τη ρωσοφοβία και τη σινοφοβία. Σχετικά με τη διαμόρφωση μιας «αφρικανικής κοινότητας πολιτισμού», πρότεινε να μάθουμε μαθήματα από το μοντέλο ASEAN: το μονοπάτι της συναίνεσης της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Όπως το έθεσε ο καθηγητής Zhang, « ενώ οι κανόνες διέπουν την Ευρώπη, το win-win κυβερνά την Ασία ». Το ουσιαστικό σημείο για τη διαμόρφωση μιας « δομής πολιτιστικού πολιτισμού » είναι η « στρατηγική υπομονή: δύο βήματα μπροστά, ένα βήμα πίσω ».

Στην Ασία, η Κίνα υποστηρίζει την κεντρική θέση της ASEAN. Συγκρίνετε το με το ΝΑΤΟ, το οποίο βασίζεται στην αρχή του «διαίρει και βασίλευε»: « Το μάθημα για την Αφρική είναι να επενδύσει σε θεσμοθετημένη συνεργασία. Αυτό θα μπορούσε να είναι πηγή έμπνευσης για την Αφρική ».

Ο Amadou Gambi του Μάλι εξύψωσε τη μεγάλη αυτοκρατορία του Μάλι του 13ου αιώνα, παραλληλίζοντας τώρα με τους « θαρραλέους νέους στρατιώτες που επαναφέρουν το Μάλι στον εαυτό του » εντός της Ένωσης των κρατών του Σαχέλ.

Ένα άλλο ουσιαστικό σημείο όλων των συζητήσεων: καθώς αυτοί που ελέγχουν την αφήγηση ελέγχουν το μέλλον – αλλά και το παρελθόν – η μεγάλη πρόκληση για την Αφρική είναι «η αποαποικιοποίηση του μυαλού», όπως έχουν επισημάνει αρκετοί ακαδημαϊκοί του Νότου.

Ο Roman Ambarov, Πληρεξούσιος Πρέσβης της Ρωσίας στη Νότιο Αφρική, εταίρο των BRICS, προήδρευσε στρογγυλής τραπέζης με θέμα « Αφρικανική ενότητα σε έναν πολυπολικό κόσμο ». Από την αρχή, ανέφερε τον Πούτιν λέγοντας τον Νέλσον Μαντέλα: « Πόσες φορές έχω σηκωθεί μετά την πτώση ».

Αυτό οδήγησε την κ. Nkosazana να αντιμετωπίσει την πιο δύσκολη πρόκληση μέχρι τώρα: πώς να φέρει την Αφρική σε πολιτική ενότητα. Σύμφωνα με αυτήν, « ο πιο πολύτιμος πόρος μας είναι οι άνθρωποι » και είναι « νέοι, μορφωμένοι και ικανοί ».

Ο Dawie Roodt, επικεφαλής οικονομολόγος του Efficient Group, συνόψισε τη γεωοικονομική πρόκληση: την ανάγκη για ένα νόμισμα για όλη την Αφρική, « με μια μεγάλη κεφαλαιαγορά πίσω από αυτό ». Αυτό θα συνδεόταν με την αυξημένη συνδεσιμότητα, την οικοδόμηση νέων πόλεων και βιομηχανιών και την ανανεωμένη ηγεσία.

Ο καθηγητής Zhang Weiwei τόνισε για άλλη μια φορά το κινεζικό μοντέλο « ενωθείτε και ευημερήστε », εστιάζοντας στο « πρώτα τα προς το ζην των ανθρώπων », με απτά αποτελέσματα. Αποκάλεσε τον Πούτιν « πραγματικό επαναστάτη », σε αντίθεση με την Κίνα από τον Ντενγκ Σιαοπίνγκ, τον οποίο αποκάλεσε « ρεφορμιστή » και υπενθύμισε ότι το κατά κεφαλήν εισόδημα της Κίνας ήταν χαμηλότερο από αυτό του Μαλάουι.

Στη συνέχεια, η Κίνα πραγματοποίησε « ουσιώδεις επαναστάσεις », με τον κοινωνικό δείκτη να αυξάνεται, γεγονός που αποτέλεσε τη βάση για περαιτέρω ανάπτυξη. Όσο για το μοντέλο, είναι «επιλογή , όχι εκλογές »: το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) είναι « ολιστικό ». Ο Ντενγκ είπε «ναι» στην οικονομική παγκοσμιοποίηση, αλλά επιλεκτικά, και «όχι» στην πολιτική παγκοσμιοποίηση.

Ένα βασικό θέμα για τους περισσότερους ομιλητές είναι ότι η οικοδόμηση της αφρικανικής ενότητας οδηγεί στην αφρικανική δράση: από γεωπολιτικό δικαιούχο σε γεωπολιτικό παράγοντα, με τη μη ευθυγράμμιση στενά συνδεδεμένη με την επιδίωξη της αυτονομίας. Από τις 55 χώρες –το 27% των Ηνωμένων Εθνών– τουλάχιστον 28 αφρικανικές χώρες αποικίστηκαν από τη Γαλλία. Τέλος, μια πραγματική μεταγαλλική αποαποικιοποίηση βρίσκεται σε εξέλιξη.

Ο Amadou Gambi, από το Μάλι, εστίασε στη συναρπαστική ιστορία της αφρικανικής ενότητας, που προσεγγίστηκε βήμα προς βήμα. Αυτή η ιστορία θα μεταφραστεί σε ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και στην ικανότητα της Αφρικής να διαπραγματεύεται συλλογικά. Όπως τόνισε η Sikelela Mgalagala, το « νέο σχέδιο » θα πρέπει να δημιουργηθεί από την Αφρική, χρησιμοποιώντας, για παράδειγμα, το BRI για να κερδίσει οφέλη και το BRICS ως σημαντικό εργαλείο.

Προέκυψε συναίνεση μεταξύ όλων των αφρικανών συμμετεχόντων: η Αφρική χρειάζεται πλέον ουσιαστικά πολιτική βούληση για την καταπολέμηση των προβλημάτων υποδομών, του ελλείμματος ανθρώπινου κεφαλαίου και του θεσμικού ελλείμματος. Πρέπει λοιπόν να επισκευαστούν οι θεσμοί, παράλληλα με τη διαδικασία καταπολέμησης του πολιτιστικού (επαν)αποικισμού.

Εναπόκειτο στην τρομερή Cynthia McKinney –με έξι θητείες στο Αμερικανικό Κογκρέσο– να εισαγάγει μια νότα βαθύ ρεαλισμού. Η Αφρική ίσως επιβεβαιώνεται. Αλλά κανείς δεν πρέπει να ξεγελαστεί: αυτό που συνέβη στον Καντάφι είναι μόνο ένα παράδειγμα του τι είναι διατεθειμένοι να κάνουν οι συνήθεις ύποπτοι για να εμποδίσουν την Αφρική να αναλάβει δράση. Οι νέοι πολιτικοί ηγέτες πρέπει να έχουν πλήρη επίγνωση ότι όσο πιο βαθιά πηγαίνουν, « τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να σκοτωθούν ».