Εν μέσω των συνεχιζόμενων παγκόσμιων ανακατατάξεων, η Λατινική Αμερική έχει την ευκαιρία να ξεπεράσει τη «δευτερεύουσα θέση στις διεθνείς υποθέσεις» για την οποία έχουν μιλήσει ορισμένοι θεωρητικοί σχετικά με τη θέση της στον τρόπο οργάνωσης των παγκόσμιων σχέσεων.
Η λεγόμενη «διπλωματία των εμβολίων» που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας πανδημίας ήταν μια απόδειξη του πώς η περιοχή –ή η υποήπειρος– είναι ευαίσθητη στην παγκόσμια διαμάχη που τροφοδοτεί αυτόν τον ανασχηματισμό. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν κινητοποιηθεί γύρω από την πώληση ή τη δωρεά αυτών των φαρμάκων. Ορισμένες συμβάσεις όπως αυτές της διεθνικής Pfizer έδειξαν το καθαρά εξορυκτικό συμφέρον χωρών όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η υποστήριξη της Κίνας και της Ρωσίας διευκολύνθηκε ή παραμορφώθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις των πολιτικών ελίτ των υπηρεσιών.
Σε αυτήν την περίπτωση, το σημαντικό γεγονός είναι ότι, γενικά, οι ιδεολογικές τάσεις των κυβερνήσεων δεν ήταν ο παράγοντας που καθόρισε εάν αποδέχονταν ή όχι πρόσβαση σε εμβόλια, εξοπλισμό ή πρώτες ύλες για να αντιμετωπίσουν την έκτακτη ανάγκη για την υγεία.
Εποχές αλληλεξάρτησης και ανατροπών
Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι σε αντίθεση με ό,τι συνέβη πριν από 50 χρόνια, η οικονομική και εμπορική πτυχή της παγκοσμιοποίησης είναι αυτή που έχει προκαλέσει την αλληλεξάρτηση μεταξύ των κρατών. Έτσι, κάθε ενέργεια, για παράδειγμα, είτε διπλωματική, πολεμική είτε πράξη επέμβασης των Ηνωμένων Πολιτειών, δημιουργεί ένα «φαινόμενο πεταλούδας» και αυξάνει το κόστος κάθε σύγκρουσης. Αυτή η αλληλεπίδραση έχει προκαλέσει μια πολυπλοκότητα μεταβλητών που τα κέντρα παγκόσμιας δύναμης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη πριν από κάθε κίνηση.
Σήμερα, η Λατινική Αμερική είναι μια υποήπειρος που εξακολουθεί να ζει κάτω από την ακτίνα της γεωπολιτικής και οικονομικής επιρροής των μεγάλων δυνάμεων. Οι περισσότερες οικονομίες εξαρτώνται από τις εξαγωγές προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ασία και την Ευρώπη και αυτό είναι ένα σημαντικό ιστορικό συστατικό που είχε σημείο καμπής αφού χώρες όπως η Αργεντινή και η Βραζιλία προσπάθησαν να προχωρήσουν στην εκβιομηχάνιση στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα.
Αυτά τα βήματα προκάλεσαν την απόρριψη των Ηνωμένων Πολιτειών και οι σχέσεις με αυτή τη δύναμη οδήγησαν σε θεαματικές επιθέσεις από το χρηματοοικονομικό τους κεφάλαιο, καλυμμένο ως «οικονομική συμπληρωματικότητα» και «προγράμματα προσαρμογής» που επιταχύνθηκαν μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Έτσι, η βιομηχανική υποδομή έχει εξαρθρωθεί και η εξορυκτική και ενοικιαστική τάση των περιφερειακών οικονομιών έχει αυξηθεί, προορισμένη τότε να ενισχύσει τις εξαγωγές πρώτων υλών ως κινητήρα των οικονομιών τους.
Τα τελευταία 20 χρόνια, αυτή η δυναμική έχει αλλάξει λόγω πολλών παραγόντων:
- Το δίκτυο των κρίσεων στην παγκόσμια οικονομία μείωσε την επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών και την ικανότητά τους να κατευθύνουν την οικονομική μοίρα της περιοχής.
- Γεγονότα όπως η απόρριψη, το 2005, της Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου της Αμερικής (Z.EL) από τις χώρες της Νότιας Αμερικής, υπό την αιγίδα των Hugo Chávez, Lula, da Silva, Evo Morales και Nestor Kirchner.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποστασιοποιήθηκαν από τη Λατινική Αμερική επαναπροσανατολίζοντας τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα προς τη Δυτική Ασία (Μέση Ανατολή). Η φθορά των πολεμικών επιχειρήσεων σε αυτή την περιοχή έχει αποσταθεροποιήσει τα οικονομικά τους και ενίσχυσε την εξουσία των αναδυόμενων πολιτικών διεργασιών στη Βενεζουέλα, τη Βολιβία, τον Ισημερινό, την Αργεντινή και τη Βραζιλία.
Η αυξημένη παρουσία της China diane, της οποίας η σταθερή ανάπτυξη, οι πιστώσεις και οι επενδύσεις οδήγησαν σε εισαγωγές από την περιοχή. Αυτό προκάλεσε πτώση στον συνήθη εκβιασμό των Ηνωμένων Πολιτειών λόγω του χρέους.
Οι συναλλαγές με την Κίνα δεν έχουν χαρακτηριστεί από τη συνήθη ιδεολογική προκατάληψη των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης. Αυτή είναι η περίπτωση της Βραζιλίας, της οποίας ο κύριος εμπορικός εταίρος είναι η Κίνα και η οποία την έχει καταστήσει βασική πηγή ορυκτών πόρων, λαδιού και σόγιας για αυτήν την αγορά. Το ίδιο ισχύει και για τη Χιλή, της οποίας οι κυβερνήσεις δεν ήταν πολύ εχθρικές προς την Ουάσιγκτον, αλλά είναι σημαντική πηγή βασικών προϊόντων, ιδιαίτερα τροφίμων, για την Κίνα.
Ισότητα μεταξύ δύο δυνάμεων;
Η περιοχή εκτίθεται να παρασυρθεί από την αναδυόμενη παγκόσμια τάξη πραγμάτων, η οποία ουσιαστικά είναι δομημένη γύρω από τον ανταγωνισμό μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας και να προβάλλεται σε μια Ευρώπη που χάνει καθημερινά τη στρατηγική της αυτονομία. Αυτή η αντιπαλότητα μεταξύ δύο μεγάλων δυνάμεων καταλαμβάνει όλο και περισσότερο άλλους χώρους που περιλαμβάνουν αλλά και υπερβαίνουν το εμπόριο. Ίσως τα πιο κρίσιμα είναι:
Στο βιβλίο του « Ενεργός μη ευθυγράμμιση» και η Λατινική Αμερική στην Παγκόσμια Τάξη », ο Χουάν Γκαμπριέλ Τοκατλιάν αναφέρει πραγματικότητες που περιπλέκουν τη φύση της αναδυόμενης παγκόσμιας τάξης, όπως η έκρηξη του Παγκόσμιου Νότου ή η αναγέννηση μιας ανησυχητικής Ρωσίας. Σε αυτό το σενάριο, επισημαίνει ότι « η περιοχή συνυπάρχει με μια υπερδύναμη σε σχετική παρακμή, η οποία θα μπορούσε να ανοίξει πιθανά περιθώρια ελιγμών για σχετική αυτονομία. »
Οι μελέτες του φαινομένου κάνουν λόγο για εγκαθίδρυση μιας «ισαπέχουσας διπλωματίας» έναντι των μεγάλων δυνάμεων, η οποία θα πρέπει να δώσει ευκαιρίες για αυτονομία στα κράτη της ηπείρου. Αλλά θέσεις όπως αυτές της Ουάσιγκτον δεν φαίνεται να εγγυώνται χώρο για αυτή την αποστασιοποίηση. Το χάος της εσωτερικής του σταθερότητας και η πτώση της επιρροής του στον κόσμο οξύνουν τις αντιφάσεις ενώ αυξάνει την απελπισμένη ανάγκη του να αποκαταστήσει τη χαμένη του ηγεμονία.
Ο πολυπολικός ρόλος
Η αποκλειστική εξάρτηση από τα συμφέροντα της ολιγαρχίας του Παγκόσμιου Βορρά εκφράστηκε όχι μόνο στις οικονομικές και χρηματοοικονομικές σχέσεις αλλά και στον τερματισμό των επιχειρήσεων αλλαγής καθεστώτος που σχεδιάστηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Οι πολιτικές διαδικασίες που έχουν υποστεί μετασχηματισμούς από τη νέα μορφή ήπιας δύναμης που κινητοποιείται από αυτές τις δυνάμεις ήταν πολλές.
Ενώ ορισμένοι αριστεροί πολιτικοί τομείς, αποθαρρυμένοι από τη σκληρή επίθεση κατά της Βενεζουέλας, υιοθέτησαν τις επιβολές της Ουάσιγκτον, άλλοι, με έντονο αίσθημα κυριαρχίας, είδαν τους εαυτούς τους στην ανάγκη να τροποποιήσουν τον παραδοσιακό διεθνή καταμερισμό εργασίας που είχε υποβιβάσει τις χώρες της περιοχής σε έναν περιφερειακό ρόλο στην καπιταλιστική παγκόσμια οικονομία. Αυτό δεν είναι μια καινοτομία αλλά μια ιστορική χρονική απαίτηση.
Η πολυπολικότητα οραματιζόταν ως εναλλακτική λύση στην παρακμιακή μονοπολικότητα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, και ακόμη και σήμερα παραμένει το ερώτημα ποιος ρόλος θα έπαιζε η Λατινική Αμερική στη νέα τάξη πραγμάτων. Μια θεσμική απάντηση μπορεί να βρεθεί σε οργανωτικές εμπειρίες όπως η Κοινή Αγορά του Νότου (MERCOSUR), της οποίας η βασική λειτουργία είναι το εμπόριο, αλλά και στην Κοινότητα των Εθνών των Άνδεων (CAN) ή στη Μπολιβαριανή Συμμαχία για τους Λαούς της Αμερικής μας – Συνθήκη Εμπορίου Λαών (ALBA–TCP). Το πιο σημαντικό είναι η Κοινότητα των Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (CELAC), ως πολυμερής χώρος ή μπλοκ,
Κάποιες μελέτες επικεντρώνουν την ανάλυσή τους στο γεγονός ότι η πολυπολικότητα δεν ταυτίζεται με μια πολυμερή με παγκόσμια τάση, δηλαδή ότι δεν είναι μόνο θέμα θεσμών. Εδώ και πολύ καιρό, χρησιμοποιείται η έννοια της «σύνθετης πολυπολικότητας», η οποία προκαλεί πολλαπλή κατανομή εξουσίας μεταξύ διαφορετικών υποκειμένων, είτε είναι κράτη είτε όχι μέσα σε ένα πλαίσιο αλληλεξάρτησης, αφού όλα χρειάζονται το ένα το άλλο αμοιβαία.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο για να μιλήσουμε για τη Λατινική Αμερική ως πόλο μέσα στην πολυπλοκότητα απαιτεί την ανάλυση των παραγόντων που προορίζονται να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο των κρατών και εκείνων που επιδιώκουν να τα μεταμορφώσουν, μεταξύ των οποίων οι ΜΚΟ, και η συστημική τους επέκταση των πολυμετοχικών φορέων, που χρησιμεύουν ως ένα πρότυπο για το νεοφιλελεύθερο δόγμα και, κατά συνέπεια, για τον παλιό διεθνή διχασμό.
Επικεφαλής αυτών των διαδικασιών βρίσκονται η Βραζιλία, η Αργεντινή, το Μεξικό και η Βενεζουέλα, ως κέντρα εξουσίας, όχι μόνο λόγω της πολιτικής τους διαδικασίας αλλά και λόγω του τι αντιπροσωπεύουν οι οικονομίες τους στην περιοχή. Για να αποτελέσει έναν πόλο εξουσίας εντός της αναδυόμενης παγκόσμιας διαμόρφωσης, αυτό το κουαρτέτο θα έπρεπε ακόμη και να αμφισβητήσει την έννοια της ανάπτυξης που γεννήθηκε από την αποικιακή αντίληψη του παγκόσμιου Βορρά. Με αυτόν τον τρόπο, οι λανθασμένες διαδρομές που προκάλεσαν μέρος της κατάρρευσης στην οποία οδήγησε η τρέχουσα κρίση του πολιτισμού δεν θα επαναληφθούν.
Τα έργα κάθε Κράτους παρέμειναν υπόκεινται σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα που δημιουργεί πλούτο για λίγους εκτός και εντός των συνόρων του αλλά και φτωχαίνει την πλειοψηφία των κατοίκων του και επιδεινώνει τις συνθήκες διαβίωσης που προσφέρει η φύση.
Με τη νέα διαδικασία ολοκλήρωσης συνεχίζουν να δημιουργούνται μηχανισμοί αλληλογραφίας και γεωπολιτικής συνύπαρξης που επιτρέπουν να μιλάμε εκ μέρους της περιοχής σε διεθνή φόρουμ ή σε διαπραγματεύσεις με άλλες χώρες ή με άλλα περιφερειακά μπλοκ. Ίσως η απάντηση στο ερώτημα σχετικά με τον νέο ρόλο να είναι η διεύρυνση των μπλοκ αντιηγεμονικού χαρακτήρα που μπορούν να αντιμετωπίσουν την απροκάλυπτη μονοπολικότητα των ΗΠΑ στην G7. Ένας από αυτούς είναι ο όμιλος BRICS.
Μένει να φανεί εάν πρωτοβουλίες όπως αυτή θα δημιουργήσουν συνέργεια ή θα έρθουν σε σύγκρουση με περιφερειακούς πολυμερισμούς όπως η CELAC. Αυτό θα απαντούσε επίσης στο ερώτημα εάν η πολυπολικότητα δεν θα αύξανε τον ανταγωνισμό μεταξύ των περιφερειών αντί να τον μειώσει.
Στις αρχές αυτού του αιώνα, είδαμε σημάδια περιφερειακής ολοκλήρωσης και ενότητας, επιδιώξαμε να δώσουμε προτεραιότητα στη συνεργασία έναντι του ανταγωνισμού και αποκλείσαμε την επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών και την εξωτερική τους πολιτική.
Όμως η τελική αποτυχία ή αδράνεια αυτών των φορέων είχε συνέπειες για την περιφερειακή δυναμική και η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική είδαν τους εαυτούς τους διχασμένους και αναποφάσιστους ως μπλοκ για να αντιμετωπίσουν την πολυπολική πραγματικότητα παρά ορισμένες συμφωνίες που υπέγραψαν με τις δυνάμεις αναδυόμενες αγορές στην Ασία σε διμερή βάση από ορισμένες βασικές χώρες της ηπείρου.
Η σημαντική ποσότητα πόρων και η ικανότητα εργασίας στην περιοχή πρέπει να θεωρηθούν στρατηγικό στοιχείο για την ανάδυση μιας πρωτοβουλίας τουλάχιστον εμπορικής που οδηγεί την πολιτική της ηπείρου σε άλλους δρόμους που δεν υπόκεινται στα συμφέροντα των ΗΠΑ. Αν και οι ίδιες οι κυβερνήσεις δεν κατανοούν τη διάσταση των σχέσεων εξάρτησης και υπανάπτυξης των οικονομιών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, είναι απίθανο να μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε τα ανοίγματα που δίνει η στιγμή της πολυπολικότητας στην τομείς κατασκευής ένα άλλο μοντέλο διεθνών σχέσεων.
Έρευνα-Επιμέλεια Άγγελος-Ευάγγελος Φ. Γιαννόπουλος Γεωστρατηγικός και Γεωπολιτικός αναλυτής. "Διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες". Η φράση έχει συνδεθεί άρρηκτα με τα έργα του Γάλλου φιλόσοφου Βολταίρου και εκφράζει απόλυτα τους συντάκτες του ηλεκτρονικού περιοδικού Mytilenepress. Στο Mytilenepress δημοσιεύονται όλες οι απόψεις. Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την έγκριση του Μpress.
πηγή: Resumen Latinoamericano
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου