Στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια η μνήμη του Μεγάλου Πολέμου είναι πρωτίστως συνώνυμη με το ουσιαστικά μακεδονικό μέτωπό.
Ειδικά όταν δεν σβήνεται από τη μνήμη μεταγενέστερων συγκρούσεων... ή μελλοντικών, εξαρτάται.
Στους 8089 Γάλλους στρατιώτες, νεκρόπολη Zeitenlick, Θεσσαλονίκη 2023
Όπως ήταν αναμενόμενο, το πολιτικό και στρατιωτικό τοπίο των Βαλκανίων ήταν και πάλι σε αναταραχή κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου. Μπορούμε μάλιστα να θεωρήσουμε τους Βαλκανικούς Πολέμους ως ήδη προαναγγέλλοντες, για να μην πούμε έναρξη, την περίοδο 1914-1918. Και μπορούμε επίσης να υποθέσουμε ότι τα βαλκανικά έθνη, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, ένιωσαν τον Μεγάλο Πόλεμο ως επανάληψη των πολέμων του 1912-1913.
Επιπλέον, σε όρους επισκευής ή επέκτασης ως τελική ανταμοιβή οι Κεντρικές Δυνάμεις και η Αντάντ προσπαθούν να εξασφαλίσουν την υποστήριξη των χωρών της περιοχής. Χάρη ακριβώς στην αναπόφευκτη εμβάπτιση του τοπικού πλαισίου στα γεγονότα του Μεγάλου Πολέμου στην Ανατολή, αυτή η συνέχεια των πολεμικών γεγονότων μεταξύ 1912 και 1918 δημιουργήθηκε για τις χώρες των Βαλκανίων και για την Ελλάδα και την Τουρκία, μεταξύ 1912 και 1923, λαμβάνοντας έτσι λαμβάνοντας υπόψη τον πόλεμο στη Μικρά Ασία του 1919-1922.
Αρχαιολογία του Μεγάλου Πολέμου στο Σκρα. Γιάννης Καραγεωργίου, Μακεδονία, 2024
Ας σημειώσουμε σχετικά ότι οι γραπτές μας πηγές προέρχονται από το μέτωπο και μαρτυρούν ελληνικές συλλογικές παραστάσεις της εποχής. επιστολές, προσωπικά τετράδια των μαχητών ή εφημερίδες από τα χαρακώματα, υποδηλώνουν μια μάλλον συνεχή χρονολογική ανάγνωση σε όλη αυτή την περίοδο. Θα μιλήσουμε λοιπόν για την πολεμική δεκαετία 1912-1922, όταν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Μεγάλος Πόλεμος, η Εκστρατεία στη Νότια Ρωσία και τέλος ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος στη Μικρά Ασία, αποτελούν τα διαδοχικά επεισόδια.
Επιπλέον, στην Ελλάδα τις παραμονές του 1914, η «πραγματική χώρα» δεν θεώρησε ότι το αποτέλεσμα των Βαλκανικών Πολέμων ολοκλήρωσε την εθνική της ολοκλήρωση στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του αρχιπελάγους του Αιγαίου, δεδομένου ότι παραμένουν, ασφαλώς, σημαντικά κέντρα ελληνικού πληθυσμού. μεταξύ άλλων εθνοτικών στοιχείων, πέρα από τα νέα σύνορα, κυρίως στη Μακεδονία και τη Θράκη.
Γη της Μακεδονίας. Ελλάδα, Σεπτέμβριος 2024
Η Ελλάδα ωστόσο κατάφερε να διπλασιάσει την επικράτειά της το 1913 κατά τον Β' Βαλκανικό Πόλεμο, στη γεωγραφική περιοχή όπου βρίσκονται τα ιστορικά κέντρα του μακεδονικού ελληνισμού, περιοχή που αντιστοιχεί και στον στρατηγικό κόμβο της Βαλκανικής χερσονήσου. Η Θεσσαλονίκη, η de facto γεωγραφική πρωτεύουσα των Βαλκανίων, μεταξύ της Ρωμαϊκής περιόδου και του τέλους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έγινε η δεύτερη ελληνική πόλη μετά την Αθήνα.
Είναι αυτονόητο ότι ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος θα καταστήσει γρήγορα την Ελλάδα παράγοντα διχόνοιας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εσωτερική πολιτική κατάσταση, ωστόσο, αυτή η τεράστια ευρωπαϊκή σύγκρουση θα της προσφέρει επίσης μια λεγόμενη «μοναδική ευκαιρία». », να πραγματοποιηθεί το εθνικό εγχείρημα του μείζονος ελληνισμού, αν ακολουθήσουμε την κυρίαρχη ιστοριογραφική δόξα στο σημείο αυτό.
Θεσσαλονίκη, σχέδιο του Βρετανικού Στρατού, 1916-1918
Αυτήν την «ευκαιρία» ισχυρίζεται ότι εκμεταλλεύεται στα άκρα ο πολιτικός Ελευθέριος Βενιζέλος, τουλάχιστον φαινομενικά, επιβάλλοντας στη χώρα μια πολιτική σύγκλισης, για να μην πω υποταγή των ελληνικών εθνικών στόχων, στους στόχους στρατηγικές στρατηγικές των δυνάμεων της Αντάντ. σε αυτήν την περιοχή, ιδίως της Μεγάλης Βρετανίας.
Διότι, πρέπει πρώτα να διευκρινιστεί ότι η είσοδος της Ελλάδας στον Μεγάλο Πόλεμο δεν ήταν ποτέ ομόφωνη σε όλη τη χώρα την εποχή των γεγονότων. Υπάρχει στη μια πλευρά ο Βενιζέλος, ο πολιτικός υποτελής στο Λονδίνο και το Παρίσι, τότε πρωθυπουργός κοντά στην Entente Cordiale και απέναντι, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, που εργάζεται για την ουδετερότητα της Ελλάδας, μια ουδετερότητα που ειπώθηκε αμέσως πολύ γρήγορα, ευνοϊκή για τους Κεντρικές Δυνάμεις και ειδικότερα στη Γερμανία.
Ο Βενιζέλος επιθεωρεί μονάδες του στρατού του. Θεσσαλονίκη, 1917
Και ήταν μεταξύ του καλοκαιριού και του φθινοπώρου του 1916 που οι βενιζελικοί, με τη δύναμη του στρατού τους γνωστού ως «Εθνική Άμυνα», αποσχίστηκαν από εδάφη στα βόρεια της χώρας, στην Ήπειρο, στη Μακεδονία και συγκεκριμένα από τη Θεσσαλονίκη, περιοχές σε πραγματικότητα ελέγχεται πλήρως από τις ένοπλες δυνάμεις της Αντάντ, αφού αποβιβάστηκαν εκεί το 1915 μετά την τρομερή αποτυχία τους κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων των Δαρδανελίων.
Έτσι συγκροτήθηκε γρήγορα νέος ελληνικός στρατός, ο οποίος θα τεθεί αμέσως στη διάθεση της γαλλο-βρετανικής διασυμμαχικής διοίκησης. Λίγο αργότερα, το 1917, ορισμένες μονάδες του γαλλικού στρατού αποβιβάστηκαν ακόμη και στην Αθήνα και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος εγκατέλειψε βίαια το παλάτι του στην Αθήνα για την Ελβετία, μετά από ένοπλες παρεμβάσεις και πιέσεις από τις χώρες της «Συμφωνίας».
Ο Στρατός της Ανατολής καταλαμβάνει την Αθήνα το 1917
Για μια ελληνική κοινωνία σε αναταραχή, αυτή η περίοδος είναι συνώνυμη με τον διχασμό, ακόμη και με το σκίσιμο. Από την άποψη του σχίσματος, – Διχασμός στα ελληνικά, οι Έλληνες ιστορικοί αναφέρουν έκτοτε τα σημαντικά γεγονότα της δεκαετίας 1915-1925.
Η πολιτική κρίση πήρε ανοιχτό χαρακτήρα όταν ο Βενιζέλος παραδέχτηκε αμέσως την απόβαση στρατευμάτων από τις χώρες της Αντάντ στη Θεσσαλονίκη με στόχο τη δημιουργία μακεδονικού μετώπου, με άλλα λόγια το Ανατολικό Μέτωπο, έρχεται να βοηθήσει τη Σερβία, που επιτέθηκε από τις 11 Οκτωβρίου. 1915 από τη Βουλγαρία. Η ελληνική κυριαρχία καταπατείται και στην πορεία, ο Βενιζέλος παραιτείται για να ασκήσει πίεση στο Παλάτι και εν ολίγοις, στις κυρίαρχες νοοτροπίες στην ελληνική χώρα, ειδικά αυτή των εργατικών τάξεων, που στην πραγματικότητα δεν τον ευνοούν.
Σύντομα, οι νέες βουλευτικές εκλογές που θα γίνουν τον Δεκέμβριο του 1915, θα μποϊκοτάρουν το κόμμα του Βενιζέλου και θα καταγγελθούν, όπως ήταν αναμενόμενο, από τις μοναρχικές ομάδες, ευνοϊκές για την ουδετερότητα της χώρας.
Ο Στρατός της Ανατολής καταλαμβάνει την Αθήνα. Γαλλικός Τύπος, φθινόπωρο 1917
Ταυτόχρονα, οι σύμμαχοι της Αντάντ μετέτρεψαν την πόλη και την περιοχή της Θεσσαλονίκης σε μια τεράστια στρατιωτική βάση, γιατί θα υπήρχαν πρακτικά τόσοι κάτοικοι όσοι στρατιώτες στη Θεσσαλονίκη, μια πόλη που κατοικούνταν από σχεδόν 200.000 ψυχές.
Άλλα μέρη που θεωρήθηκαν στρατηγικά καταλήφθηκαν γρήγορα από τα στρατεύματα της Αντάντ τους επόμενους μήνες, ένα μεγάλο μέρος της Ηπείρου, και στα Επτάνησα, την Κέρκυρα και την Κεφαλονιά. Τέλος, ο Πειραιάς και ακόμη και το κέντρο της Αθήνας καταλήφθηκαν από γαλλικές δυνάμεις όπως μόλις αναφέραμε.
Ο Στρατός της Ανατολής στην Αθήνα. L'Illustration, 16 Φεβρουαρίου 1918
Με άλλα λόγια, και αυτός είναι ταυτόχρονα ο τίτλος ενός πολύ ενδιαφέροντος άρθρου για το θέμα, όλα κατέληξαν σε αυτό: «Πώς να λυγίσεις έναν ουδέτερο; Η πολιτική και στρατιωτική δράση της Γαλλίας στην Ελλάδα, 1915-1917», όπου ήδη στην εισαγωγή λέγονται σχεδόν όλα.
« Η έννοια της ουδετερότητας δοκιμάστηκε ιδιαίτερα από τον Μεγάλο Πόλεμο και αυτό το ερώτημα είναι ουσιαστικά γνωστό μέσα από το τραγικό παράδειγμα του Βελγίου. Όμως, ταυτόχρονα, η συλλογική μας μνήμη έχει ξεχάσει τη μοίρα που επιφύλαξαν οι Σύμμαχοι στα μη εμπόλεμα κράτη που αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με τα αιτήματά τους και σε αυτό το πλαίσιο, την εντελώς εμβληματική περίπτωση της Ελλάδας που μπήκε στον πόλεμο στον πόλεμο. τέλος Ιουνίου 1917 στο τέλος μιας μακράς διαδικασίας, κάθε στάδιο της οποίας σηματοδοτεί μια νέα υποβάθμιση της κυριαρχίας της .
Ο βενιζελικός στρατός της «Εθνικής Άμυνας». Θεσσαλονίκη, 1916-1917
Σε μια μακρά συνέντευξη με έναν ανταποκριτή του Associated Press, που δημοσιεύτηκε από αμερικανικές εφημερίδες στις 23 ή 24 Ιανουαρίου 1916, ανάλογα με τους τίτλους, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος διαμαρτύρεται για τις παραβιάσεις της ελληνικής ουδετερότητας από τους Συμμάχους και συγκρίνει επίσης τα γεγονότα με την παραβίαση της Γερμανίας . Ουδετερότητα Βελγίου και Λουξεμβούργου .
« Η συγκίνηση είναι ιδιαίτερα έντονη στη Γαλλία, όπου δεν μπορεί να τεθεί θέμα αφομοίωσης της γερμανικής βαρβαρότητας με τον αγώνα του Παρισιού για νόμο και ελευθερία. Αν τα λόγια του βασιλιά των Ελλήνων δεν είναι πολύ έξυπνα και αυτή η βιαστική προσέγγιση είναι πράγματι υπερβολική, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι νομικοί και διπλωματικοί δεσμοί δεν αντιστάθηκαν για πολύ σε έναν πολιτικό και στρατιωτικό παρεμβατισμό, κατά τα άλλα μπερδεμένο, στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας .
Ο Στρατός της Ανατολής στην Αθήνα. SEPA, Φθινόπωρο 1917
Οι συγκρούσεις μεταξύ των Γάλλων πεζοναυτών και των ελληνικών δυνάμεων στην Αθήνα εκφυλίστηκαν σε μια πραγματική μικρή μάχη στις 18 Νοεμβρίου 1916. Υπήρξαν 57 νεκροί, 154 τραυματίες και 60 αιχμάλωτοι στη γαλλική πλευρά και 30 νεκροί, 52 τραυματίες και 60 αιχμάλωτοι στην Ελληνική πλευρά.
Άλλες συγκρούσεις σημειώθηκαν μεταξύ γαλλικών και ελληνικών δυνάμεων στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία. Κατά την κατάληψη της πόλης της Λάρισας της Θεσσαλίας από τον γαλλικό στρατό, οι συγκρούσεις κατά των εκεί ελληνικών τμημάτων άφησαν 9 Γάλλους νεκρούς και τραυματίες και 59 Έλληνες.
Η πόλη της Καβάλας στην Ανατολική Μακεδονία. Σεπτέμβριος 2024
Και με τη μορφή... παράπλευρων απωλειών, το 4ο Σώμα του Ελληνικού Στρατού, με έδρα τη Μακεδονία και μένοντας πιστό στον βασιλιά του και στη νόμιμη κυβέρνηση της Αθήνας, βρέθηκε καθηλωμένο στο λιμάνι της Καβάλας. Σημειωτέον ότι οι δυνάμεις της Αντάντ τον απειλούν με αφανισμό, έχοντας ήδη κόψει τις επικοινωνίες του και κάθε οδό ανεφοδιασμού των ανδρών του, ενώ την ίδια ώρα οι Βούλγαροι πλησιάζουν, καταλαμβάνοντας ήδη μέρος της Μακεδονίας.
Εξαναγκασμένο από τη μοίρα που του γίνεται, το IV Σώμα του Ελληνικού Στρατού γίνεται εθελοντικά αιχμάλωτος των γερμανικών δυνάμεων που βρίσκονται στην Ανατολική Μακεδονία, μόνο και μόνο για να σώσει την τιμή και μάλιστα τις ζωές των αξιωματικών και των ανδρών. Έτσι, αποδεχόμενη την προσφορά του Βερολίνου, αυτή η μεγάλη ελληνική μονάδα, μείον το ένα τρίτο των στρατευμάτων που έχουν καταφύγει στο βενιζελικό στρατόπεδο, θα μεταφερθεί αμέσως στη Γερμανία.
Καβάλα, σταυροδρόμι πόλης. Σεπτέμβριος 2024
Οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες του θα ακολουθήσουν στη συνέχεια τα γεγονότα του Μεγάλου Πολέμου ακινητοποιημένοι στο Görlitz όπου θα εγκατασταθούν τον Σεπτέμβριο του 1916. Ορισμένοι αξιωματικοί και στρατιώτες που μεταφέρθηκαν έτσι θα παραμείνουν στη Γερμανία μέχρι το 1919.
Σημειώστε ότι στο Görlitz, μια πόλη που βρίσκεται στα ανατολικά της πολιτείας της Σιλεσίας, χωρισμένη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας, η οποία είχε 90.000 κατοίκους κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, μεταφέρθηκε τελικά κατά τη διάρκεια αυτής της σπάνιας ιστορικής στιγμής, γύρω από 6.500 Έλληνες στρατιώτες, αξιωματικοί και χωροφύλακες.
Αυτή η εξορία επέβαλε μια ριζική αναταραχή σε κομμάτια ζωής, πρέπει να τονιστεί μια εντελώς απροσδόκητη εξορία για τους αξιωματικούς και τους στρατεύσιμους, καθιστώντας τους κατά καιρούς κάπου αόρατους... μέσα από την ιστοριογραφία του Μεγάλου Πολέμου.
Η άφιξη του IV Σώματος Στρατού στο σταθμό Görlitz το 1916. Αρχ. Γ. Αλεξάτος
Η γερμανική καθημερινότητα... για αυτό το μικρό και όμως σημαντικό σώμα του Ελληνικού Στρατού, που αποτελείται από εξόριστους, αποτελεί από μόνο του πεδίο έρευνας, θα επανέλθουμε σε αυτό σε επόμενο άρθρο που θα τους αφιερώσουμε.
Κατεχόμενη λοιπόν εν μέρει από τις δυνάμεις της Αντάντ και σε μικρότερο βαθμό από εκείνες των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, η κυριαρχία της καταπατήθηκε, η Ελλάδα κατά τα έτη 1915-1917 χωρίστηκε de facto σε πολλές ζώνες. Εκτός από την ίδια τη Μακεδονία, το σκηνικό των επιχειρήσεων μεταξύ των στρατευμάτων της Αντάντ και των γερμανοβουλγαρικών σχηματισμών, οι ιταλικές δυνάμεις κατέλαβαν μέρος της Ηπείρου και τα γαλλικά στρατεύματα κατέλαβαν σταδιακά όλη τη Θεσσαλία.
Αρχαιολογία του Μεγάλου Πολέμου στο Σκρα. Γιάννης Καραγεωργίου, Μακεδονία, 2024
Οι γαλλικές, βρετανικές και ιταλικές στρατιωτικές αρχές κατήργησαν αυτόματα την ελληνική διοίκηση σε κάθε χώρα ή πόλη που κατείχαν. Ως αποτέλεσμα, ο πληθυσμός ήταν όλο και πιο δεκτικός στο βασιλικό επιχείρημα του Κράτους των Αθηνών, το οποίο σταδιακά περιορίστηκε στα ελληνικά σύνορα πριν από το 1881.
Ο Κωνσταντίνος λοιπόν παραιτήθηκε από το θρόνο, εξαναγκασμένος από τους βενιζελικούς που έσπευσαν στην Αθήνα, ένα πραξικόπημα που πέτυχε χάρη στα γαλλικά και βρετανικά στρατεύματα, καθώς και με τον αποκλεισμό που επέβαλε στο νόμιμο Ελληνικό Κράτος οι ναυτικές δυνάμεις της Αντάντ, προκαλώντας σοβαρό λιμό. και μάλιστα πολυάριθμους θανάτους στον πληθυσμό
Αρχαιολογία του Μεγάλου Πολέμου στο Σκρα. Γιάννης Καραγεωργίου, Μακεδονία, 2024
Ο Βενιζέλος θριαμβευτής, ορκίστηκε Πρωθυπουργός της Ενωμένης Ελλάδας στις 14 Ιουνίου 1917. Επέβαλε ένα είδος κοινοβουλευτικής δικτατορίας και διατήρησε επίσης προσωπικά τη θέση του Υπουργού των Ενόπλων Δυνάμεων.
Πολλοί πολιτικοί εξόριστοι από το μοναρχικό στρατόπεδο εκτοπίστηκαν στα μικρά νησιά του Αιγαίου, εγκαινιάζοντας έτσι μια μακρά ελληνική παράδοση, που στη συνέχεια εφαρμόστηκε διαρκώς μέχρι το 1974 με την πτώση του καθεστώτος των Συνταγματαρχών.
Περαιτέρω και για τους σκοπούς της δημοκρατικής φάρσας, είναι η Συνέλευση της 31ης Μαΐου 1915 που ανασταίνεται -εξ ου και η ονομασία της από Έλληνες ιστορικούς... «η Συνέλευση των Λαζάρων», ενώ η Συνέλευση που εξελέγη στις 6 Δεκεμβρίου του το ίδιο έτος θεωρήθηκε απλώς άκυρο.
Αρχαιολογία του Μεγάλου Πολέμου στο Σκρα. Γιάννης Καραγεωργίου, Μακεδονία, 2024
Όπως ήταν αναμενόμενο στους… «Λάζαρες», οι βενιζελικοί έχουν την απόλυτη πλειοψηφία, πολλοί μοναρχικοί βουλευτές δεν τολμούν πλέον ούτε να καθίσουν, άλλοι από τους τελευταίους εξορίζονται κατά καιρούς στην Κορσική από τους Γάλλους διαχειριστές του βενιζελισμού.
Η Ελλάδα τότε «ενώνεται» υπό την αποκλειστική εξουσία των Βενιζελικών και ως εκ τούτου θα συνεχίσει τον πόλεμο όπως… σχεδίασαν τα βενιζελικά αφεντικά. Έτσι, στο μακεδονικό μέτωπο του Μεγάλου Πολέμου, 90 τάγματα από τα 280 που είχε στη διάθεση του ο στρατηγός Franchet d'Espèrey το 1918 ήταν ελληνικά.
Στο μέτωπο του Μεγάλου Πολέμου στο Σκρα. Μακεδονία, 1918
Μια ορισμένη όσμωση των στρατευμάτων είναι τότε αναπόφευκτη, θα παραμείνει ακόμα αρκετά περιορισμένη, δεδομένου ότι τα βίαια επεισόδια δεν μπορούσαν να αποφευχθούν, αντιτιθέμενοι στα γαλλικά αποικιακά στρατεύματα και τις μονάδες του ελληνικού στρατού, που παρέμειναν πιστές στον μονάρχη Κωνσταντίνο.
Σε στρατιωτικό επίπεδο, ο Βενιζέλος (επανα)κινητοποίησε τους εφέδρους για να υποστηρίξει τα στρατεύματα της Αντάντ στο Μακεδονικό μέτωπο του Μεγάλου Πολέμου. Η κινητοποίηση θα έπρεπε στα χαρτιά να φέρει 200.000 άνδρες έτοιμους να πολεμήσουν. Κινητοποιούνται πρώτα η Θεσσαλία και η Στερεά Ελλάδα, στη συνέχεια η κινητοποίηση επεκτείνεται στην Πελοπόννησο και την υπόλοιπη νότια χώρα.
Ελληνικά τμήματα καθ' οδόν προς το μέτωπο. Μακεδονία, 1917
« Από τη γαλλική πλευρά, όπως σωστά επισημάνθηκε, ο αρχικός χαρακτήρας αυτού του μετώπου παραμένει το γεγονός ότι τα στρατεύματα έχουν εγκατασταθεί στην ελληνική Μακεδονία από το 1913, σε εδάφη που δεν ελέγχονται καλά και δεν ελέγχονται, όπου η προσκόλληση των ιθαγενών Η αιτία τους δεν είναι επίκτητη, δεδομένων των διαφορών μεταξύ των Ελλήνων και της παρουσίας υποστηρικτών της βουλγαρικής υπόθεσης στον τοπικό πληθυσμό, ιδιαίτερα στα δυτικά της περιοχής. Αυτοί οι στρατιώτες στάλθηκαν... για να σώσουν τους Έλληνες από τους Βούλγαρους και διαπίστωσαν ότι οι Βούλγαροι δεν προχωρούσαν πια, ότι οι... Έλληνες δεν τους περίμεναν (...). Αρκετά για να τους αποσταθεροποιήσουμε… ».
Και από την ελληνική πλευρά, μέσα από μια άρνηση μάχης, η οποία ήταν ευρέως κοινή ούτως ή άλλως το 1917, οι ανταρσίες, οι λιποταξίες και οι πράξεις ανυποταξίας αυξήθηκαν μεταξύ των μονάδων που σχηματίστηκαν στα νότια της χώρας. Αυτές οι ανταρσίες δεν έχουν τίποτα ειρηνικό, γιατί είναι η πολιτική συνέπεια της εθνικής ρήξης και σίγουρα καταλήγουν να σταματήσουν, χάρη σε μια ισχυρή δράση της βενιζελικής προπαγάνδας στους στρατώνες και από τα εκτελεστικά αποσπάσματα όπου απομακρύνθηκαν μερικές εκατοντάδες στρατιώτες και αξιωματικοί. .
Ωστόσο, η αναπόφευκτη αδελφότητα και η ήδη εγγύτητα των όπλων, θα πραγματοποιηθεί κατά περίπτωση μεταξύ ελληνικών και συμμαχικών μονάδων, ιδιαίτερα κάτω από την αδυσώπητη πραγματικότητα των μαχών, όπως στο Σκρα τον Μάιο του 1918. Ήταν μια σημαντική μάχη που έγινε γύρω από η οχυρή θέση Skra di Legen, κορυφή της οροσειράς Πάικο, στην περιοχή της ελληνικής Μακεδονίας, βορειοανατολικά της Θεσσαλονίκης, και κατά την οποία στρατεύματα Οι Έλληνες με την υποστήριξη μιας γαλλικής ταξιαρχίας κέρδισαν τη νίκη που επιζητούσαν από το 1916 επί των βουλγαρικών δυνάμεων.
Βούλγαροι αιχμάλωτοι ανακρίνονται από Έλληνες αξιωματικούς. Σκρα, Μάιος 1918
Η θέση είχε ήδη υποστεί την επίθεση των γαλλοελληνικών δυνάμεων τον Μάιο του 1917, ωστόσο, η 122η μεραρχία πεζικού με διοικητή τον στρατηγό Sarrail είχε καταφέρει μόνο να καταλάβει μέρος των εχθρικών οχυρών θέσεων.
Αυτή η εγγύτητα των όπλων μερικές φορές περιγράφεται ευθέως από τις μαρτυρίες που προέρχονται από μαχητές του Ελληνικού Στρατού, όπως μέσω της επιστολής που έστειλε από το Μακεδονικό μέτωπο ο δεκανέας Παύλος Παπαμαρκάκης σε μια νονά του πολέμου, τον Αύγουστο του 1918.
« Οι πόλεις μας εδώ είναι τα καταφύγια όπου συνεργαστήκαμε με τους αδελφούς και τους συμμάχους μας, τους Γάλλους, τα πεζοδρόμια μας είναι τα όμορφα χαρακώματα μας και τα γλυκά μας είναι αυτά τα κιβώτια που περιέχουν τα φυσίγγια και τις χειροβομβίδες. Τα κουφέτα είναι οι σφαίρες που μας στέλνουν οι άπιστοι, οι εχθροί μας, για να μας τρομάξουν ».
Πεσμένοι στη μάχη για την ελληνική μας Πατρίδα, 31 αξιωματικοί, 573 στρατιώτες, 1918
Γιατί η πραγματική αντιπαράθεση του Έλληνα μαχητή με τον κόσμο του Μεγάλου Πολέμου έγινε ακριβώς στο Ανατολικό Μέτωπο. Σε αυτά τα μακεδονικά μέρη τα ελληνικά στρατεύματα είδαν τους στρατιώτες των χωρών της Αντάντ να εργάζονται και κατάφεραν να εκτιμήσουν πραγματικά την πολιτιστική τους ιδιαιτερότητα. Αυτή είναι για παράδειγμα η περίπτωση του αγωνιστή Παρθενίου, του οποίου το προσωπικό ημερολόγιο εκδόθηκε το 1997, για τον οποίο άλλο είναι να μάχεσαι μαζί, άλλο να μάχεσαι πανομοιότυπα.
« Ήταν εδώ που είδαμε τον γαλλοσενεγαλέζικο στρατό για πρώτη φορά. Ήταν στα δεξιά του μάχιμου τομέα της 5ης Λόχου. Ποτέ άλλοτε δεν έχουμε δει συμμαχικό στρατό να πολεμά τον εχθρό τόσο κοντά μας. Ήταν η πρώτη και η τελευταία φορά. Εκεί καταλάβαμε ότι είχαν τον δικό τους τρόπο να πολεμούν τον εχθρό ».
Βενιζέλος, ο στρατηγός Sarrail και ο ναύαρχος Κουντουριώτης, επιθεωρώντας τα ελληνικά στρατεύματα.
Μακεδονία, 1918
Χωρίς να ξεχνάμε την τρίτη μάχη της Δοϊράνης, που αντιτάχθηκε στις ελληνικές και βρετανικές δυνάμεις στα βουλγαρικά στρατεύματα τον Σεπτέμβριο του 1918, κοντά στην ομώνυμη λίμνη, σχεδόν στα σημερινά σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Σλαβικής Μακεδονίας, που επίσημα ονομάζεται «Βόρεια Μακεδονία». Τα βουλγαρικά στρατεύματα απέκρουσαν τις επιθέσεις των Συμμάχων, για να υποχωρήσουν μετά τις ήττες τους σε άλλους τομείς του μετώπου και την ανακωχή που έληξε τον πόλεμο λίγες εβδομάδες αργότερα.
Οι απώλειες του ελληνικού στρατού ήταν αναλογικά τεράστιες. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Έλληνας αρχιστράτηγος Παναγιώτης Δαγκλής, στην επιστολή του προς τον Βενιζέλο, καταγγέλλει ότι, όπως γράφει, « τα ελληνικά τμήματα εγκαταλείφθηκαν από τους Βρετανούς υπό βαριές απώλειες ».
Στρατοπέδευση του Στρατού της Ανατολής στη Μακεδονία. L'Illustration, 25 Δεκεμβρίου 1915
Ο συνολικός αριθμός των ελληνικών απωλειών ανέρχεται σε 3404 άνδρες. Οι Βρετανοί από την πλευρά τους έχασαν 3.115 άνδρες. Ο τακτικός στόχος χάθηκε, αλλά ο στρατηγικός στόχος είχε επιτευχθεί. Η επίθεση σταμάτησε την επόμενη μέρα, αλλά κατάφερε να καθηλώσει τις βουλγαρικές δυνάμεις στη γραμμή μεταξύ του ποταμού Βαρδάρη-Αξιού και της λίμνης Δοϊράνης. Η ήττα και η συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας στις 30 Σεπτεμβρίου θεωρήθηκαν επίσης ως προάγγελοι της ανακωχής της 11ης Νοεμβρίου 1918, θέτοντας έτσι ένα τέλος στον Μεγάλο Πόλεμο.
Τέτοια είναι η πολυπλοκότητα της ελληνικής κατάστασης στο τέλος του Μεγάλου Πολέμου, την παραμονή της έκτακτης πολεμικής προσπάθειας που έγινε κατά την αποφασιστική ελληνοτουρκική αντιπαράθεση, διάρκειας σαράντα μηνών, που εγκαινιάστηκε στη Σμύρνη, όταν οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις έφτασαν εκεί τον Μάιο. 1919.
Στο μεταξύ όμως, ελληνικό εκστρατευτικό σώμα θα συμμετάσχει σε αντιμπολσεβίκικες επιχειρήσεις γαλλικών και μάλιστα δυτικών στρατευμάτων στη Νότια Ρωσία και θα σωθεί την τελευταία στιγμή από τον αφανισμό. Ως προς τη χρονολογία των γεγονότων, τα ελληνικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στην Οδησσό στις 20 Ιανουαρίου 1919, ενώ οι τελευταίοι Έλληνες στρατιώτες εγκατέλειψαν την Ουκρανία στις 28 Απριλίου 1919.
Έλληνες στρατιώτες Εύζωνες στην Οδησσό. Νότια Ρωσία, 1919
Αυτές οι επιχειρήσεις, υπό τη διοίκηση του στρατηγού d'Anselme, πήγαν πολύ άσχημα. Τα πληρώματα τριών πλοίων του γαλλικού πολεμικού ναυτικού μάλιστα αυτοακρωτηριάστηκαν. Όσο για τις σχέσεις Ελλήνων και Γάλλων στρατιωτών, είναι ακόμη μάλλον κακές. Υπήρξαν πολυάριθμες πράξεις αμοιβαίας περιφρόνησης, συμπεριλαμβανομένων των αψιμαχιών που άφησαν λίγους τραυματίες μεταξύ Μαροκινών του Γαλλικού Στρατού και Ελλήνων που σταθμεύουν στη Ρουμανία.
Από αυτή τη σύντομη σύγκρουση, της οποίας η ιστορία γίνεται άμεσα αντιληπτή από τους φορείς της, γιατί η ιστορική έρευνα για το θέμα απέχει πολύ από το να ολοκληρωθεί, διατηρούμε πρώτα την επίσημη ελληνική αιτιολόγηση, που εκφράζεται με όρους καταπολέμησης του καταστροφικού μπολσεβικισμού.
Αυτός ο «ξένος πόλεμος» είναι επίσης πολύ άσχημος αντιληπτός από τα στρατεύματα. Επίσης δεν υποστηρίζεται από την ελληνική κοινή γνώμη, σε σημείο που οι αξιωματικοί ακόμα και κάποιοι από τους φαντάρους είναι... αναγκαστικά εθελοντές! Το θρησκευτικό, πολιτικό, ή ακόμα και αυτό του «πολέμου του πολιτισμού» δεν λειτουργεί, επιπλέον θα στραφεί εναντίον των ελληνικών στρατευμάτων από τα φυλλάδια που παράγει η σοβιετική προπαγάνδα.
« Έλληνες στρατιώτες και αξιωματικοί. Δεν γνωρίζουμε καμία εχθρική ενέργεια απέναντί σας από την πλευρά του ρωσικού λαού. Γνωρίζουμε καλά ότι η Ελλάδα είναι το λίκνο της δημοκρατίας. Ο ρωσικός λαός, εμπνευσμένος από τις δημοκρατικές ιδέες της Αρχαίας Ελλάδας, επαναστάτησε ενάντια στους τυράννους του και με λύπη σας βλέπουμε δίπλα στους Γάλλους καπιταλιστές και ιμπεριαλιστές. Με λύπη βλέπουμε ότι έχετε ξεχάσει τις δημοκρατικές παραδόσεις της χώρας σας. Άλλωστε, δεν υπάρχει διαφορά στη φύση μεταξύ Ρώσων και Ελλήνων. Ο αρχηγός των μπολσεβίκων στρατευμάτων, Νικηφόρ Αλεξάντροβιτς-Αταμάν Γκριγκόριεφ ».
Γάλλοι στρατιώτες στην Οδησσό. Νότια Ρωσία, 1919
Για τη θρησκευτική, ας πούμε, πτυχή αυτής της μακρινής αποστολής, για την άμεση αντίληψή της από τα στρατεύματα, έχουμε τη σπάνια μαρτυρία του στρατιώτη της περιόδου 1917-1922 Παρθενίου, που αναφέρει όσα του είπαν οι σύντροφοί του, βετεράνοι της ουκρανικής εκστρατείας. μετά το εκμυστηρεύτηκε λίγο αργότερα. Σε αντίθεση με τις θεμελιώδεις αναπαραστάσεις του ελληνικού πατριωτισμού των ετών 1912-1922, αυτή η μακρινή εξόρμηση, όσο κόρη... του Μεγάλου Πολέμου, ανησύχησε εμφανώς τους μαχητές.
« Γνώρισα δύο από τους πρώην στρατιώτες που πολέμησαν στον πόλεμο στην Ουκρανία και μου είπαν ότι υπέφεραν πολύ από το κρύο. Υπήρχαν τόσοι πολλοί Ρώσοι, και αυτό που είδαμε εκτός από τους στρατιώτες ήταν μια μάζα από γυναίκες και παιδιά που κρατούσαν απολιθώματα, πέτρες και οτιδήποτε μπορούσαν να κρατήσουν τα χέρια τους ».
« Αυτή η μάζα μας ώθησε να φύγουμε, αυτοί οι άνθρωποι τότε μας είπαν: - Είμαστε Ορθόδοξοι σαν εσάς, άρα δεν θέλουμε να σας σκοτώσουμε, φύγετε από εδώ, επιστρέψτε στην πατρίδα σας. Αυτή είναι η πατρίδα μας και αυτό που κάνουμε εδώ είναι αποκλειστικά δική μας υπόθεση ».
Μνημείο στη μνήμη της μάχης. Σκρα, 2022
Όλες αυτές οι εμπειρίες, πικρές εν ολίγοις, και οι οποίες μερικές φορές αναφέρονται με τον ιστορικό ευφημισμό ως «ανάμεικτες», σηματοδοτούν λοιπόν με τραυματικό τρόπο την άνοδο στην εξουσία μιας ολόκληρης νέας γενιάς της εποχής. Αυτό βέβαια μέχρι την άλλη πολεμική δεκαετία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και του Ελληνικού Εμφυλίου, μεταξύ 1940 και 1949.
Θα έλεγα ότι παρά τα φαινόμενα μνήμης, οι μαχητές του Μεγάλου Πολέμου στην Ανατολή έχουν κάπως ξεχαστεί, τουλάχιστον για ένα ορισμένο διάστημα μετά το τέλος των εχθροπραξιών. Ωστόσο, παραμένουν ντόπιοι ενθουσιώδεις, για παράδειγμα, στο πλευρό του Σκρα, εκείνοι που εξασκούν σχολαστικά την αρχαιολογία του πεδίου μάχης σε αυτή την ελληνική Μακεδονία, σίγουρα τόσο μακριά από την Αθήνα, και όχι μόνο το 1916.
Ωστόσο, για την εκατονταετηρίδα της Μάχης του Σκρα, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία, με την ευκαιρία, αναπαρήγαγαν σε μορφή γραμματοσήμου, τον πίνακα που φιλοτέχνησε ο ζωγράφος… πολεμώντας τον Λυκούργο Κογεβίνα το 1918.
Γραμματόσημο για τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας της Μάχης του Σκρα. Ελλάδα 2018
Σημειώστε ότι ο Λυκούργος Κογεβίνας (1887-1940), σε ηλικία 16 ετών, άφησε το νησί του την Κέρκυρα για τη Ρώμη και μετά το Παρίσι. Σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στο Grande Chaumière καθώς και στην Académie Julian. Το 1908 επέστρεψε στην Ελλάδα για να εκτίσει την ποινή του, τον επόμενο χρόνο συμμετείχε στην έκθεση της «Ομάδας Νέων» στο Ζάππιον της Αθήνας και μετά επέστρεψε, μέσω Μονάχου, στο Παρίσι.
Το 1912-1913 συμμετείχε στους Βαλκανικούς Πολέμους και η ελληνική κυβέρνηση τον διόρισε, ταυτόχρονα με τον συνάδελφό του ζωγράφο Νικόλαο Ανδρούτσο και τον γλύπτη Κωνσταντίνο Δημητριάδη, τότε εκπροσώπους στο Συνέδριο Καλλιτεχνών του Παρισιού. Το 1914, ενώ βρισκόταν ήδη στη Γαλλία, παρουσίασε την πρώτη του προσωπική έκθεση ζωγραφικής στην Αθήνα, στην αίθουσα του λογοτεχνικού κύκλου του Παρνασσού. Έκανε πολλά ταξίδια στην Ελλάδα και το 1918 παρουσίασε μια σειρά από σκηνές από το μέτωπο στη Βόρεια Ήπειρο και τη Μακεδονία.
Επιστροφή λοιπόν στα πεδία των μαχών. Εκεί βρίσκουμε, μεταξύ άλλων, από το Σκρα ως τη Δοϊράνη, τα συνηθισμένα πολεμικά αντικείμενα, πυρομαχικά είτε είχαν εκραγεί είτε όχι, μπουκάλια νερού, υπολείμματα στολών, απλά… ακόμα και απλά απομένουν. Όταν είναι δυνατόν και σε περίπτωση αναγνώρισης, οι ντόπιοι ερευνητές έρχονται σε επαφή με τους απογόνους, όπως με την οικογένεια ενός Κρητικού στρατιώτη που έπεσε στο Σκρα, ωστόσο, μερικές φορές συμβαίνει ορισμένες οικογένειες από τους πιθανούς απογόνους, όπως μερικές φορές Γάλλοι, δύσκολα επιθυμούν να δώσει την παραμικρή συνέχεια. Ο Μεγάλος Πόλεμος είναι πραγματικά πολύ μακριά για να επιστρέψουμε σε αυτόν.
Χάρτης επιχειρήσεων κατά τη Μάχη του Σκρα, 1918
Έτσι συνυφασμένα λείψανα τόσων άτυχων ηρώων... Ελλήνων, Γάλλων, Σέρβων, Βούλγαρων, Ιταλών, Γερμανών, Αυστριακών, χωρίς να ξεχνάμε αυτούς από τα αποικιακά στρατεύματα. Ευτυχώς, τα πολεμικά μνημεία και τα στρατιωτικά νεκροταφεία στη Μακεδονία στο Ανατολικό Μέτωπο του Μεγάλου Πολέμου διατηρούνται ακόμη... αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι του τοπίου... που ανέπτυξε ο άνθρωπος για περισσότερο από έναν αιώνα.
Στη συνέχεια, δείχνοντας αυτή την όμορφη ελληνική περιοχή στους χαρούμενους συμμετέχοντες στις περιοδείες μου στην Ελλάδα Διαφορετικά, εκτός από τα πλήθη, δεν ξεχνάω να δείξω και άλλους μακεδονικούς τάφους, αυτούς των βασιλιάδων και των στρατηγών του παρελθόντος, πριν όπως μετά τον Μέγα Αλέξανδρο, ή ακόμα κι εκείνα που ξεχάστηκαν από την ιστορία.. όπως οι Βογόμιλοι.
Νεκροταφείο Bogomile. Ελληνική Μακεδονία, 2022
Όπως με τον δικό της τρόπο, η παλιά μακεδονική γη ξέρει πώς να διατηρεί τα υπέροχα αυθεντικά χρώματα, όπως για παράδειγμα για τον Μακεδονικό τάφο III, χτισμένος σε ασβεστόλιθο και χρονολογείται στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. π.Χ., με τον πλούσιο διάκοσμο τοιχογραφιών που θεωρείται από τα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής.
Στα ίδια ιαματικά νερά. Ελληνική Μακεδονία, Σεπτέμβριος 2024
Και στα μάτια του ιστορικού ήδη, υπάρχει κάτι παρηγορητικό στο να βλέπεις σχεδόν δύο βήματα από τα πεδία των μαχών στη γραμμή από τη Δοϊράνη στο Σκρα, πέρα από την τοπογραφία του θανάτου, τα δισέγγονα των εμπόλεμων του Μεγάλου Πολέμου, Έλληνες. , Βούλγαροι ή Σέρβοι, μετά βυθίστηκαν μαζί στα ίδια αναγκαστικά... καθαριστικά ιαματικά νερά.
Σε κάθε περίπτωση, η 11η Νοεμβρίου δεν γιορτάζεται στην Ελλάδα, αφού η επόμενη μεγάλη πολεμική προσπάθεια, κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο στη Μικρά Ασία από το 1919 έως το 1922, ήταν το κρίσιμο γεωπολιτικό γεγονός για τον Ελληνισμό αυτής της περιόδου.
Ο Μακεδονικός Τάφος III. Άγιος Αθανάσιος, 2022
Και στη Γαλλία, όσον αφορά τα οκτώ πτώματα μεταξύ των Poilus που δεν ήταν δυνατό να αναγνωριστούν, πτώματα εκτάφηκαν στις οκτώ περιοχές όπου έγιναν οι πιο θανατηφόρες μάχες, με σκοπό την επιλογή των λειψάνων που τελικά θα ταφούν στον τάφο του Άγνωστου Στρατιώτη στο Παρίσι κάτω από την Αψίδα του Θριάμβου του Étoile από τις 11 Νοεμβρίου 1920, δεν γίνεται θέση για τον μαχητή του Στρατού της Ανατολής.
Και έπρεπε να περιμένουμε μέχρι το 1927, για τα εγκαίνια του μνημείου αφιερωμένου στους Ήρωες του Στρατού της Ανατολής και των Μακρινών Χωρών στο Kennedy Corniche στη Μασσαλία.
Γαλλικά στρατεύματα μπροστά από τη λίμνη Δοϊράνη 1916-1918. Φωτογραφικό άλμπουμ αξιωματικού
Πολύ μακρινές χώρες και μνήμη έτσι… μακρινές!
Και όσο για τους μαχητές του Στρατού της Ανατολής, αυτοί οι Γάλλοι περισσότερο από έκπληκτοι από τη χώρα που ανακάλυψαν παρά τους εαυτούς τους, το σοκ, εκτός από αυτό του πολέμου που βιώνουν σε καθημερινή βάση αυστηρά, είναι αν όχι σοκ. του πολιτισμού, τόσο μόνο μέσω της αντίληψης τόπων, όπως τα τοπία.
« Η επαφή με τη Μακεδονία θεωρείται ως εκ τούτου ως εχθρική από τους άνδρες. Αυτά τα ανεκμετάλλευτα εδάφη χωρίς δέντρα οδηγούν σε άμεση απόρριψη από αυτούς. Εξαιτίας των εικόνων που άφησαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι, το βλέπουν ως ένα καταραμένο μέρος, που χαρακτηρίζεται από μια αιώνια σύγκρουση μεταξύ των λαών και αδιάκοπους πολέμους που κανείς δεν κερδίζει και στον οποίο δεν μπορεί να αναδυθεί κανένας πολιτισμός. Υπάρχει επομένως ένα δυσμενές a priori που θα επιβεβαιώσουν .»
Βρετανικό μνημείο, απέναντι από τη λίμνη Δοϊράνη. 2023
« Τα μέρη περιγράφονται πιο συχνά με αρνητικούς όρους που εμπνέουν ανησυχία ή φόβο. Ο Βαρδάρης, τον οποίο ανακαλύπτουν στην παρέλαση των Σιδηρών Πυλών, φαίνεται ένα επιθετικό και κακό τέρας, οι λόφοι είναι γυμνοί και δεν υπάρχει χωριό, ή απλώς φτωχά ερείπια .
Ο Henri Amour de Villebonne, του οποίου η μεραρχία υπέφερε πολύ όταν, αφού ανέβηκε τον ποταμό μέχρι τη συμβολή του με τη Cerna, αναγκάστηκε να αναρριχηθεί μπροστά στη βουλγαρική πίεση στα τέλη του 1915, βλέπει το Vardar μόνο ως αρνητικό ον. , όποια κι αν είναι η μορφή του .»
Κατάντη από το Üsküb. Ανατολική εκστρατεία… 1917
« Κατανοδικά από το Üsküb, ο Βαρδάρης ορμάει προς την έξοδο του Μοισιανού οροπεδίου. Δύο άγριοι, εχθρικοί βραχώδεις τοίχοι, σκληρού γκρίζου, κοντά σε μια εντυπωσιακή παρέλαση. Ο Βαρδάρης ορμάει μέσα, βράζει από θυμό. Σπρώχνεται πίσω και πιέζεται με βία ανάμεσα σε δύο απότομες επάλξεις που σκαρφαλώνουν κατευθείαν προς τον ουρανό .»
« Αυτά είναι τα φαράγγια του Ντεμίρ Καπού, οι Σιδερένιες Πύλες, ο Βαρδάρης είναι τότε ένα μεγάλο ατρόμητο και ιδιότροπο ποτάμι, ένα είδος γιγάντιου χειμάρρου που βρυχάται. Τα Rapids μερικές φορές τον ενθουσιάζουν και τον εξοργίζουν. Ύστερα στραγγίζει τον αφρό. Μετά τον Ντεμίρ Καπού ανοίγει ο μακεδονικός κάμπος .
Ανατολική εκστρατεία. Περίπατος στις όχθες της λίμνης Δοϊράνης, 1914-1917
« Ο ίδιος συγγραφέας δεν εκτιμά πλέον το γύρω τοπίο. φεύγοντας από τη Θεσσαλονίκη προς τα βόρεια, έγραψε:
« Σηκώνουμε ανεπαίσθητα σαν να φεύγαμε από τον πολιτισμό. Μια σκληρή φύση μας περιβάλλει. Μοιάζει σαν να βαδίζουμε προς κάποιον φανταστικό κόσμο, εχθρικό και πολύ ασαφές, φτιαγμένο από νύχτα, μοναξιά και χάος όπου θα πεταχθούμε ανυπεράσπιστοι. Θα νομίζαμε ότι βρισκόμασταν σε μια νεκρή, ακατοίκητη χώρα, χαμένοι σε περιοχές ονείρων, χιλιάδες πρωταθλήματα από κάθε πολιτισμό, έξω ακόμη και από την πραγματικότητα και τη ζωή ».
Περπατήστε στις όχθες της λίμνης Δοϊράνης. Σεπτέμβριος 2024
Παρατηρούμε, θυμόμαστε και αναλύουμε... παρελθόντα και αν είναι δυνατόν σημερινά γεγονότα και ελπίζουμε τελικά ότι η ιστορία που είναι δική μας θα σταματήσει ίσως κάποτε... παρά να προσποιούμαστε ότι επαναλαμβάνεται.
Μνήμη... όσο οικογένεια, θα θυμόμαστε στο σπίτι ότι ακριβώς στις 11 Νοεμβρίου 2020 είχα φωτογραφίσει την αείμνηστη Μιμή, δεν είναι πια σε αυτόν τον κόσμο, εν πάση περιπτώσει χειροπιαστή και αυτό από τον Απρίλιο του 2024.
Αυτό το ιστολόγιο σύντομα θα επιστρέψει στην ιστορική του διαδρομή με θέμα τον Μεγάλο Πόλεμο, μέσα από τον ανεξάντλητο λαβύρινθο της μνήμης.
Η μαρτυρία αν όχι «καυτή», εν κατακλείδι, αυτή ενός Poilu από τον Στρατό της Ανατολής.
« Λέγεται ότι θα πεθάνουμε σε αυτήν την καταραμένη Ανατολή μέχρι την τελευταία, αν δεν είναι ατυχές να μας φέρονται έτσι αφού έχουμε σπάσει το δέρμα μας. Στείλτε μας στη Γαλλία, για όνομα του Θεού .»
Mimi from GreekCity (2004-2024), 11 Νοεμβρίου 2020
Άρθρο του Π. Γρηγορίου Ελληνική Πόλη
222%20(3)%20(3).jpg)
0 comments: