«Η κυρίαρχη ιδεολογία είναι μόνο η συγκάλυψη των ταξικών συμφερόντων όσων κατέχουν την εξουσία».
Αυτή η φράση, που συνοψίζει μια από τις κεντρικές ιδέες της μαρξιστικής σκέψης, μας καλεί να σκεφτούμε πώς οι πεποιθήσεις, οι αξίες και οι έννοιες που θεωρήσαμε φυσικές ή καθολικές επηρεάζονται, στην πραγματικότητα, βαθιά από τα συμφέροντα εκείνων που ελέγχουν τα μέσα. της παραγωγής. Με άλλα λόγια, αυτό που δεχόμαστε ως αλήθειες σε μια κοινωνία δεν είναι παρά ένα ιδεολογικό κατασκεύασμα που χρησιμεύει για τη νομιμοποίηση και τη διαιώνιση της εξουσίας της άρχουσας τάξης.
Αυτή η έννοια όχι μόνο παραμένει σε ισχύ στην ιστορική ανάλυση, αλλά προβάλλεται επίσης ξεκάθαρα στην τρέχουσα δυναμική ισχύος.
Η κυρίαρχη ιδεολογία σε όλη την ιστορία
Από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η κυρίαρχη ιδεολογία, δηλαδή αυτή που υποτίθεται ότι είναι φυσική από την πλειοψηφία της κοινωνίας, έχει χρησιμοποιηθεί από τις ελίτ για να εξασφαλίσουν την κυριαρχία τους. Στις κοινωνίες των σκλάβων της Ελλάδας και της Ρώμης, για παράδειγμα, η ιδέα ότι ορισμένα ανθρώπινα όντα προορίζονταν φυσικά να είναι σκλάβοι δικαιολογούνταν από μια ιδεολογία που διακήρυττε την ανωτερότητα ορισμένων ομάδων.
Φιλόσοφοι όπως ο Αριστοτέλης ενίσχυσαν αυτή την ιδέα, υποστηρίζοντας ότι οι σκλάβοι δεν είχαν τον απαραίτητο ορθολογισμό για να είναι ελεύθεροι. Έτσι, παρουσιάστηκε μια κοσμοθεωρία στην οποία η κοινωνική τάξη που βασιζόταν στη δουλεία ήταν όχι μόνο φυσική, αλλά και απαραίτητη.
Αυτή η λογική παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, όταν η Καθολική Εκκλησία έπαιξε κεντρικό ρόλο στη νομιμοποίηση της φεουδαρχίας. Η ιδέα ότι η κοινωνική ιεραρχία ήταν μέρος του θεϊκού σχεδίου χρησίμευε για να δικαιολογήσει την εκμετάλλευση των αγροτών από τους φεουδάρχες. Εκείνη την εποχή, η θρησκευτική ιδεολογία λειτούργησε ως εργαλείο για την ενίσχυση ενός συστήματος στο οποίο ο κλήρος και οι ευγενείς μονοπωλούσαν την εξουσία, ενώ οι μάζες αποδέχονταν τη θέση τους στην κοινωνική δομή ως θεϊκή εντολή.
Με την έλευση του καπιταλισμού, η κυρίαρχη ιδεολογία μεταμορφώθηκε για να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες παραγωγής. Κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης, ενθαρρύνθηκε η πεποίθηση ότι ο πλούτος και η φτώχεια ήταν αποτέλεσμα ατομικής αξίας. Έτσι, η εκμετάλλευση των εργαζομένων στα εργοστάσια παρουσιάστηκε ως θεμιτό πράγμα, κατοχυρωμένο με νόμους, αφού η επιτυχία ή η αποτυχία του καθενός αποδιδόταν στις ικανότητές του, στην προσπάθειά του και στην «αξία» του και όχι στις δομικές συνθήκες που επέβαλε ο καπιταλιστής. σύστημα.
Η ιδεολογία ως όργανο ελέγχου
Ο Γερμανός φιλόσοφος Καρλ Μαρξ και ο συνεργάτης του Φρίντριχ Ένγκελς ήταν οι πρώτοι που ανέλυσαν συστηματικά την έννοια της ιδεολογίας ως εργαλείου ελέγχου. Στο έργο τους – The German Ideology (1846), υποστηρίζουν ότι οι ιδέες της άρχουσας τάξης γίνονται οι κυρίαρχες ιδέες σε μια κοινωνία. Αυτή η «δύναμη των ιδεών» δεν είναι ούτε αθώα ούτε ουδέτερη: είναι ένας μηχανισμός ελέγχου που διασφαλίζει ότι η εκμεταλλευόμενη τάξη αποδέχεται την κατάστασή της ως φυσιολογική και αναπόφευκτη.
Βασικό παράδειγμα αυτής της δυναμικής είναι η ίδια η έννοια της ελευθερίας στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες. Με την πρώτη ματιά, η ελευθερία είναι μια παγκόσμια και αδιαμφισβήτητη αξία. Ωστόσο, αν κοιτάξετε κριτικά, μπορείτε να δείτε πώς η έννοια της ατομικής ελευθερίας έχει σχεδιαστεί για να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Οι ελεύθερες αγορές και η ιδιωτική ιδιοκτησία παρουσιάζονται ως πυλώνες γενικής ελευθερίας, αλλά στην πραγματικότητα αυτές οι «ελευθερίες» διαιωνίζουν ένα σύστημα στο οποίο λίγοι συσσωρεύουν πλούτο σε βάρος των πολλών. Εν τω μεταξύ, οι εργαζόμενοι είναι ελεύθεροι να πουλήσουν την εργασία τους, αλλά υπό συνθήκες που επιβάλλουν οι καπιταλιστές.
Αυτή η διαδικασία πολιτογράφησης εντείνεται στην εποχή των ΜΜΕ. Η τηλεόραση, ο Τύπος και, πιο πρόσφατα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν ως φορείς της κυρίαρχης ιδεολογίας. Οι ειδήσεις, τα ψυχαγωγικά προγράμματα, ακόμη και η διαφήμιση ενισχύουν αξίες και πεποιθήσεις που ευνοούν το status quo. Για παράδειγμα, η συνεχής προώθηση του καταναλωτισμού όχι μόνο ωφελεί τις επιχειρήσεις, αλλά επίσης ενισχύει την ιδέα ότι η ευτυχία και η επιτυχία συνδέονται με τη συσσώρευση υλικών αγαθών, στερώντας από τον πληθυσμό μια κριτική οπτική για τις συνθήκες διαβίωσής του.
Υπάρχει μια σειρά από ιστορικά στοιχεία που απεικονίζουν την έννοια:
Η αποικιοκρατία και ο ρατσισμός ως κυρίαρχες ιδεολογίες: Κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής αποικιακής επέκτασης, η κυρίαρχη ιδεολογία δικαιολογούσε την εκμετάλλευση των αποικισμένων λαών μέσω της ιδέας της φυλετικής ανωτερότητας. Κατασκευάστηκε μια αφήγηση που παρουσίαζε τους Ευρωπαίους ως φορείς πολιτισμού, θρησκείας και προόδου, ενώ οι αποικισμένοι λαοί θεωρούνταν άγριοι και κατώτεροι. Αυτή η ιδεολογία όχι μόνο νομιμοποίησε τη βαρβαρότητα της αποικιοκρατίας, αλλά και μετέτρεψε τον ρατσισμό ως δομή εξουσίας που παραμένει μέχρι σήμερα.
– Νεοφιλελευθερισμός και παγκοσμιοποίηση : Τις τελευταίες δεκαετίες, ο νεοφιλελευθερισμός έχει γίνει η κυρίαρχη ιδεολογία παγκοσμίως. Αυτό το σύνολο ιδεών, που ενθαρρύνει την απορρύθμιση, την ιδιωτικοποίηση και την εκκαθάριση των κοινωνικών κερδών, έχει επιβληθεί από διεθνείς οργανισμούς όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Παγκόσμια Τράπεζα. Οι συζητήσεις για την αποτελεσματικότητα, την ανταγωνιστικότητα και τις «ελεύθερες αγορές» συγκαλύπτουν το γεγονός ότι αυτές οι πολιτικές έχουν αυξήσει την ανισότητα και συγκεντρώνουν την εξουσία στα χέρια λίγων διεθνικών εταιρειών. Η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία παρουσιάζεται ως η μόνη βιώσιμη εναλλακτική, απενεργοποιώντας κάθε δυνατότητα ριζικού μετασχηματισμού.
– Ο Ψυχρός Πόλεμος και η διεθνής αντικομμουνιστική ιδεολογία : Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η αντικομμουνιστική ιδεολογία επικράτησε στη Δύση για να νομιμοποιήσει την εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους. Η ιδέα ότι ο κομμουνισμός ήταν εγγενώς ολοκληρωτικός και κατασταλτικός προωθήθηκε, ενώ ο καπιταλισμός αντιπροσώπευε την ελευθερία και τη δημοκρατία. Αυτή η αφήγηση δικαιολογούσε στρατιωτικές επεμβάσεις, πραξικοπήματα και οικονομικές κυρώσεις σε πολλές χώρες, πάντα με στόχο τη διατήρηση της κυριαρχίας του παγκόσμιου καπιταλισμού.
Η έκφραση « Η κυρίαρχη ιδεολογία δεν είναι τίποτα άλλο από τη συγκάλυψη των συμφερόντων της τάξης που κατέχει την εξουσία » – επομένως παραμένει ένα εργαλείο εξουσίας που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την κατανόηση της κοινωνικής πραγματικότητας. Σε όλη την ιστορία, από τη σκλαβιά μέχρι τον νεοφιλελευθερισμό, οι ελίτ κατασκεύασαν και προωθούσαν ιδεολογίες που νομιμοποιούν την κυριαρχία τους, παρουσιάζοντας την υπάρχουσα κοινωνική τάξη πραγμάτων ως φυσική και αναπόφευκτη.
Έρευνα-επιμέλεια Άγγελος-Ευάγγελος Φ. Γιαννόπουλος γεωστρατηγικός-γεωπολιτικός αναλυτής και αρχισυντάκτης του Mytinenepress. Contact : survivorellas@gmail.com-6945294197.
Σε έναν κόσμο όπου η ανισότητα συνεχίζει να αυξάνεται και η δύναμη των μεγάλων εταιρειών και κρατών παραμένει ουσιαστικά ανέπαφη, είναι πιο σημαντικό από ποτέ να ξεδιαλύνουμε τις ιδεολογίες που στηρίζουν τις πεποιθήσεις και τις καθημερινές μας πρακτικές. Μόνο μέσω της κριτικής συνειδητοποίησης και του οργανωμένου αγώνα θα καταστεί δυνατό να αμφισβητηθούν κυρίαρχες αφηγήσεις και να ανοίξουν οι δρόμοι για μια πιο δίκαιη κοινωνία.
222%20(3)%20(3).jpg)
0 comments: